Gönül Çalışanları
Başlık size neyi çağrıştırıyor bilmiyoruz ama sözünü etmek istediğimiz konu, işe gönlünü koyabilme sanatı. Bilirsiniz her çalışan işini severek, isteyerek, aşkla, heyecanla yapmak ister. Aynı şekilde yöneticiler de çalışanların kendilerini tam olarak işe vermelerini, işi tüm duyuları ile algılamalarını isterler. Her iki taraf da işin gönülden yapılmasından yana olur, hatta bu yolda birçok etkinlikler de yapar. Ancak bunu nadiren becerebildiğimiz de bir gerçektir.
İş ile yaşamak; işi benimsemek, duyumsamak, hissederek yapmaktır. İşe asılmak, herhangi bir kişiye göre daha yoğun çalışmak, olmazsa olmazı zorlamaktır. Başarıyı arzu etmek, kişinin bir yerlere gelme, farklı olma isteğinin derinliğidir. İşe liderlik etmek; farklı bakış açıları geliştirmeyi, etkilemeyi, çözümün bir parçası olmayı gerektirir. Nihayet geliş ve çıkış saatleri arasındaki çalışan olmaktan çıkmak, işi bir hayat biçimi olarak algılamak klasik memur çizgisinin aşılmasını sağlar.
ŞEKİL VE ÖZ
En basitinden en karmaşık olanına kadar her işin bir şekli bir de özü vardır. Felsefe diliyle söylemek gerekirse her ‘şey’ varlık ve özden oluşur. Eflâtun, Fârâbî, İbn-i Sînâ gibi büyük ustaların birleştikleri nokta, özün varlıktan önce geldiğidir. Varlığı anlamlı kılan öz gibi, işi anlamlı kılan da ona yüklenen duygular ve değerler ile bu duygu ve değerlerin işi yapan tarafından hissedilmesidir. Duygudan yoksun, gönülden uzak yapılan iş içi boş zarf gibidir. Yaptığı işin özüyle, duygularıyla, değerleriyle buluşmayan çalışan; sadece işin şeklî yönüyle ilgili olur ki bu da şekerin çayda erimeyip tat vermemesine benzer. İşin özüne inmek; kişisel benlikleri aşmayı, şekil şartlarını geçmeyi, toplumsal ve ilahi benliklere ulaşabilmeyi, işin ‘değeri’ne ulaşmayı gerektirir. İşin zarfını aşamayanlar, zarfın taşıdığı mesajla buluşamazlar.
Bir işi gönülden, derinlerden gelen bir istekle gerçekleştirmek; iş için ehliyetli olmayı, uygun kişilik özelliklerini, uygun yetenekleri, belirli eğitim süresi vb.’ni gerektirir. Sözünü ettiğimiz, iş için gereken tüm koşullar sağlandığı yani iş ile kişi arasında gereken tüm uyum tesis edildiği halde; işin öylesine ve heyecansız yapılmasıdır. Heyecan duyulmayan iş sıradan bir iş olur. Belki o günkü hedefler gerçekleşmiş olur, belki iş saatleri doldurulmuş olur ama işin gelişip yeni yeni maceralara taşınması, yeni duygularla renklenmesi, yeni düşüncelerle derinleşmesi mümkün olmaz.
Sözünü ettiğimiz şey; kendisini istemeye gelen ve sevdiği gence kavuşma hayali taşıyan genç kızın, kahve hazırlarken duyduğu heyecandır. Bir çalışan olarak genç kızın bu heyecanı hissetmeden hazırladığı ve sunduğu kahvenin yani işin tadı olmaz.
Günümüz çalışanlarını gözlediğimizde; ne yazık ki gördüğümüz manzara çoğunlukla iş ile onu yapan kişi arasında duygusal uçurumların olduğudur. Çoğunluk işini sevmiyor, mutlu değil, dahasını dahasını istiyor; titrinin yükselmesini, parasının artmasını, sosyal haklarının gelişmesini bekliyor. Öyle ki, bazen bu istekler gün boyunca işi gerçekleştirmenin önündeki en önemli engel oluyor. Maalesef çalışanların çoğunluğunun bu kadar isteğin ve beklentinin yanında kendi katkılarını, kendi başarı ve başarısızlıklarını neredeyse göremediklerine şahit oluyoruz. Oysaki kişinin her şeyden önce kendi durumunu gözden geçirmesi, ürüne, hizmete, sürece ne gibi katkıları olduğunu görmesi âdeta kendi yapıp etkileri ile yüzleşmesi gereklidir.
İŞE GÖNLÜNÜ KOYMAK
Çalışanların çoğu işte yetersiz oldukları hâlde isteklerinin ve beklentilerinin ardı arkası kesilmiyor. Başarısızlıkları hatırlatıldığında ise bir ton gerekçeler üretilebiliyor. Klasik cevap da hep hazırdır: “Benim isteklerim gerçekleşmiyor ve bana yeterince verilmiyor ki… İş, yeteneklerimin altında… Burada beni geliştirmiyorlar ki…” Oysaki işe gönlünü koymak, başkasının çabası ile olmaz. Kişinin kendi çabası gereklidir. Teknik ifade ile söylemek gerekirse iç motivasyon olmadan dışarıdan sağlanan motivasyon yetersiz kalır.
İşine gönlünü koyan kişi; tiyatro sahnesindeki oyuncu gibi rolü ile bütünleşip âdeta kendi hayatını oynar. Sergilenen bir oyundur ama yaşanan duygular gerçektir. Çoğu çalışanın iş sürecindeki davranışları metriktir, mantıklıdır; ama duygudan yoksundur. Bu durumda kişi, memur zihniyetini aşamaz. Memur zihniyetinden anladığımız; kişinin işi, sadece iş olarak yapmasıdır. Bu da bir çalışma şeklidir ama günümüz modern iş yaşamında arzu edilen bu değildir. İş, hayatımızın önemli bir parçası olmadan, iş saatlerinin dışında da zihnimizi kurcalamadan, içten gelen bağlarla bağlı olmadan, işi sevmeden başarı beklemek, yükselmek, çok kazanmak hayaldir.
İşe gönlünü koyma yarışında temel hareket noktası, işin insana ait olması kadar insanın da işe ait olmasıdır. Tanımlanan iş ve görevleri, uygun nitelikteki kişiler gerçekleştirebilirler. Bu süreçte kişinin kendisini de işin bir parçası olarak hissetmesi, kendisini de ortaya koyması, kendisini işin üzerinde görmemesi önemli ve gereklidir.
Sonuç olarak; konu ne olursa olsun işin tüm yönleriyle benimsenmesi, işin içine nüfuz edilmesi, işin özüne ulaşılması ve işe renk verilmesi, daha da anlamlı hâle gelmesi ciddi bir uğraş gerektirir. Bu uğraş, nitelik olarak işin dışındadır ama işin kendisi kadar önemlidir ve başarılması gereklidir. Bu başarıldığında, kişi işe gönlünü koymuş olur ve rahatlar. İşte bir başarısızlık olsa bile kişi yapılması gerekenleri yaptığı için mutsuz olmaz.